Het Museum voor hedendaagse kunst van de Serralves-stichting in Porto (Portugal) wijdt een retrospectieve aan haar maker Alvaro Siza. De ideale gelegenheid om zich onder te dompelen in het werk van één van de grootste figuren van de hedendaagse architectuur.

“Naam: Alvaro Siza. Discipline: zo weinig mogelijk.” Dit handgeschreven briefje, gevonden op één van de schetsboeken van de architect, is het uitgangspunt van de tentoonstelling, gewijd aan zijn 65-jarige carrière. Alvaro Siza is één van de grote figuren van de hedendaagse architectuur. Hij is oorspronkelijk uit Matosinhos in Portugal en kreeg in 1992 de Pritzker Prize, “de Nobelprijs voor de architectuur”. Maar hij heeft al een hele collectie prijzen: zo was hij ook de winnaar van de Mies Van der Rohe-prijs in 1988, van de Praemium Imperiale in 1998, van de Gouden Leeuw op de Architectuurbiënnale van Venetië in 2002 en van de ‘Grand prix special de l’urbanisme’ in 2005. In november 2019 ontving hij de Grand Prix d’architecture van de Académie des beaux-arts in Parijs, die om de twee jaar wordt toegekend en nu de “prix Charles-Abella” wordt genoemd.

De architect inspireert zich op zijn ontmoetingen en de plekken die hij bezoekt om zijn gebouwen met strakke lijnen te ontwerpen. Het tekenen bekleedt een bijzonder belangrijke plaats in het ontwerpproces van deze architect die zijn diploma behaalde in Porto (1955). Met Fernando Tavora, van wie hij een leerling was, en Carlos Ramos, ligt hij aan de oorsprong van het kritisch regionalisme, een modernistische beweging gebaseerd op lokale architectuur en knowhow. Voor hen is moderniteit geenszins synoniem met een breuk met het verleden. Op 86-jarige leeftijd werkt Alvaro Siza nog steeds in zijn agentschap in Porto, aan de oevers van de Douro.

Buiten binnen

Ongeveer dertig projecten worden gepresenteerd in “zijn” stad, als onderdeel van de Serralves-stichting: van zijn eerste werken in zijn geboortestad Matosinhos, een paar kilometer verderop, tot de residentiële toren op 56th Street in Manhattan, het enige gebouw in de Verenigde Staten dat op zijn naam staat. Zijn werken lijken eerst ruw en koud, maar al zijn gevoeligheid en poëzie worden uitgespeeld in de band die hij weeft tussen binnen en buiten. Alvaro Siza speelt met directe en indirecte bronnen, met ramen en lichtkoepels, die al dan niet zichtbaar zijn. Hij probeert de natuur “naar binnen te brengen”, of het nu gaat om een uitzicht op de zee, op de straat, op een tuin of op gebouwen… Binnenin zijn de kamers vaak erg wit en strak. De architect bewaart alleen de essentie. Hij tekent alles, van de muren tot de lichtschakelaars en de meubels.

Twintig jaar na de inhuldiging brengt het Museum voor hedendaagse kunst van de Serralves-stichting hulde aan de man die de betonnen en stalen structuur, de perspectieven, de brede ramen, de tentoonstellingsruimten creëerde… De architect kon moeilijk een betere setting vinden voor zijn maquettes en tekeningen dan een gebouw dat hij zelf heeft ontworpen.

Tags: Alvaro Siza, architectuur, Portugal, Serralves-stichting, tentoonstelling