Hoogbouw is relatief nieuw in Rotterdam. Pas in de jaren 70 werd de eerste toren van ruim 100 meter opgeleverd en pas in 1992 verschenen de eerste woontorens. Een terugblik op de voorbije decennia die de skyline van de grote Nederlandse haven veranderden.

Woontorens hebben niet altijd een goede reputatie: lelijk, te duur, niet erg respectvol voor het milieu … Toch is hoogbouw vaak een logische stap, zeker in een stad omringd door water, zoals Rotterdam. De cijfers spreken voor zich: in 2008 woonden er 12.000 mensen in de binnenstad. Vandaag zijn dat er bijna 50.000, en de meesten wonen in torens.

Een verhaal van vallen en opstaan

Betekent dit succes dat deze evolutie zonder slag of stoot verliep? Nee, natuurlijk niet. Arjen Knoester en Emiel Arends, beiden stedenbouwkundigen bij de Stad Rotterdam, blikken terug op de afgelopen drie decennia om lessen te trekken en advies te geven voor de toekomst. 

“Rotterdam was met zijn uitstekende openbaar vervoersysteem, modernistische stadsplan en zeer diverse gebouwencomplexen de ideale locatie voor de ontwikkeling van hoge woontorens. Al met al kan worden gesteld dat het de binnenstad veel heeft opgeleverd, maar er zijn ook fouten gemaakt. Wolkenkrabbers bouwen in Rotterdam is een verhaal van vallen en opstaan. Fouten waar we 5 lessen uit hebben kunnen trekken”, analyseren ze.

De 5 geboden van de woontoren

• 1. Een solide basis voor een harmonieuze toren
  Een toren moet passen in de skyline van de stad. Het is niet alleen een kwestie van hoogte, maar ook van harmonie. Succesvolle wolkenkrabbers dragen bij tot het aantrekkelijk maken van de stad. Om echt ‘wortel te schieten’ in de stad, moet een toren een solide basis hebben, op basis van de hoogte van de omliggende gebouwen.
• 2. Geen hoge torens zonder sociaal leven
  Hoogbouw vraagt om ruimte voor sport en recreatie, maar ook om sociale en maatschappelijke voorzieningen. Zoals stadsactiviste Jane Jacobs heeft opgemerkt, is een mix van oude en nieuwe gebouwen een oplossing om een stadscentrum te verlevendigen, waarbij commerciële en sociale functies worden gemengd.
• 3. Respect voor het milieu
  Rotterdam is als havenstad vaak onderhevig aan de grillen van de wind. Hoge gebouwen zorgen voor meer schaduw en meer wind. De normen met betrekking tot windhinder kwamen er pas in 2006, met de veralgemening van computerondersteund ontwerpen. Met de nu opgestelde modellen is het mogelijk om de milieu-impact van nieuwe hoogbouw te meten.
• 4. Onmisbare gemeenschappelijke ruimtes
  De media stellen vaak de negatieve effecten van het leven in grote woonwijken aan de kaak (vervreemding, eenzaamheid, geweld, enz.). Arjen Knoester en Emiel Arends zijn zich hiervan bewust en benadrukken het belang van het creëren van gemeenschapszin. Om de moeilijkheden van de bewoners te begrijpen, is het belangrijk dat gemeentebesturen, veiligheidsdiensten, stedenbouwkundigen en architecten samenwerken. Binnenplaatsen, gemeenschapshuizen, gedeelde keukens of werkruimtes… zijn alle eenvoudige manieren om de banden te versterken.
• 5. Geen hoge gebouwen zonder services of toegankelijkheid
  Het succes op lange termijn van dergelijke projecten vereist dat alles wat de bewoners dagelijks nodig hebben, ook in de buurt kan worden gevonden. Door de directe aanwezigheid van supermarkten, crèches, metrostations, treinstations etc. zullen bewoners zich met de fiets en te voet verplaatsen. Het succes van woontorens is ook gebaseerd op de kwaliteit van hun verbinding met de rest van de stad. Anders ontstaat er een gevoel van verlatenheid en isolatie, zoals soms het geval is in de Franse buitenwijken.

Als je bouwt, bouw dan goed

“Torens zijn niet altijd de beste oplossing, maar als ze worden gekozen, moeten ze in optimale omstandigheden worden gebouwd”, concluderen Knoester en Arends. “Zaken als circulariteit, weerstand tegen klimaatverandering en nieuwe bouwmaterialen zullen de komende jaren leiden tot een vernieuwde reflectie over hoogbouw”, voorspellen de twee planners. Wordt vervolgd… en niet alleen in Rotterdam.

Tags: #Woontorens, Nederland, Rotterdam, stadsplanning