Gedurende 2015, stond Bergen in rep en roer dankzij zijn status als culturele hoofdstad van Europa. Maar wat blijft er over van deze Europese hoofdsteden wanneer de aandacht wegvalt?

Toen je wandelde door de straten van Bergen kon je moeilijk om het bruisende stadsleven heen kijken. De Grote Markt zag zwart van het volk, de logo’s Mons 2015 waren alomtegenwoordig, talloze werken en uitvoeringen waren terug te vinden langs de geplaveide straten. Nog verrassender voor degenen die de ‘Cité du Doudou’ kennen is dat Bergen veranderd was in een soort van Toren van Babel. Als je je oor even te luister legde, hoorde je mensen praten in het Nederlands, Engels, Duits, Italiaans en Spaans. Dat was hier ongehoord.

De tegenslagen die de eerste weken van dat culturele jaar ontsierd hebben (projecten die nog niet helemaal af waren, een gammele sculptuur van Arne Quinze die dringend afgebroken moest worden) behoren nu voorgoed tot het verleden. De tentoonstelling “Van Gogh in de Borinage” trok meer dan 180 000 bezoekers aan. Dit succes zette de organisatoren ertoe om extra middelen te investeren in het reserveringssysteem voor alle evenementen. De aanvragen voor geleide groepsbezoeken waren een goede barometer om dit succes te meten: de stad ontving er gemiddeld 70 per dag!

Gedurfde weddenschap

De weddenschap was echter nog niet gewonnen. Met iets minder dan 100 000 inwoners blijft Bergen al bij al een relatief bescheiden stad. In het arrondissement van Bergen flirt de werkloosheidsgraad met de grens van 20%. Juist om uit deze latente malaise te kruipen ging de gemeentelijke overheid de weddenschap aan om een evenement aan te trekken dat zijn burgers terug trots zou maken. “We werkten al sinds 2003 aan de voorbereiding van deze kandidatuur”, aldus Yves Vasseur, directeur van de Stichting Mons 2015. We wilden Bergen uit een situatie van sociale en economische stagnatie halen die hier sinds de late jaren ‘60 heerst. De kandidatuur als culturele hoofdstad van Europa was volledig in overeenstemming met de pijlers voor herontplooiing die de gemeentelijke overheid had getrokken, namelijk toerisme, cultuur en nieuwe technologieën.”

Het doel dat de autoriteiten vooropstelden liep over van ambitie: Bergen en zijn omgeving wilden deze gelegenheid aangrijpen om hun ommekeer te versnellen en een “Creative Valley” te worden. Hierdoor konden er in de regio al enkele prestigieuze merken aangetrokken worden, zoals Google, Microsoft en IBM. Het idee is om jonge ondernemers te stimuleren in de regio.

 Metamorfose

Voor één van de grote thema’s van Mons 2015, namelijk “metamorfose”, was een centrale plaats weggelegd. De stad werd uitgerust met nieuwe culturele en toeristische tools die de wil om zich te herontplooien weerspiegelden. Het gloednieuwe Congrescentrum dat werd ontworpen door Daniel Libeskind en het station in aanbouw van Santiago Calatrava illustreren deze dynamiek. Beide gebouwen komen bovenop de vijf musea die vorig jaar zijn opgedoken: de Artotheek die in het teken staat van het lokale erfgoed, het Mons Memorial Museum gewijd aan de twee wereldoorlogen, het Belfort dat net gerenoveerd is en nu openstaat voor het publiek, de archeologische site van Silex’s en het ‘Musée du Doudou’ die overlopen van Bergense Folklore.

“Deze plaatsen zijn bedoeld om lang te blijven en ze verrijken het culturele aanbod dat de stad ook na 2015 zal blijven aanbieden”, aldus nog Yves Vasseur. Het Mons Memorial Museum opent een piste die bij ons nog niet bestond: namelijk toerisme voor memorials. Nu weten we allemaal dat dit een belangrijk luik is voor veel toeristen, vooral voor toeristen uit Groot-Brittannië die weten dat in 14-18 hun eerste en laatste doden zijn gevallen op ons grondgebied. In Ieper verwelkomt het Flanders Fields Museum elk jaar een miljoen bezoekers. We zijn uiteraard niet van plan om ze te overschaduwen. Maar Bergen ligt op 60 km van Ieper. Het is dan ook goed denkbaar dat heel wat bezoekers hun verblijf uitbreiden tot in Henegouwen.”

De geest veranderen

De echte uitdaging van Mons 2015 is de metamorfose van de geest. Iedereen noemt het voorbeeld van Lille 2004 en zijn beroemde “sprong voorwaarts van 10 jaar”. Maar ook andere Europese culturele hoofdsteden waren echte succesverhalen.

Een studie van de Universiteit van Liverpool heeft aangetoond dat de stad van de Beatles een positief economisch effect van 754 miljoen pond wist te genereren toen het Culturele Hoofdstad van Europa was in 2008, voor een oorspronkelijke investering van… 55 miljoen. Yves Vasseur haalt ook het voorbeeld aan van de stad Essen in Duitsland, waar “Ruhr 2010” plaatsvond. Het profiel van voormalige mijnstreek die was getroffen door de economische achteruitgang is vergelijkbaar met die van Bergen. De gelijkenis is de Duitse pers niet ontgaan, die het evenement Mons 2015 dan ook van nabij volgde.

“Vóór 2015 verwelkomde Bergen 250 000 toeristen per jaar. Dit jaar legden ze de lat op 2 miljoen. Als we in 2016 meer dan 500 000 toeristen tellen, dan mogen we dit jaar van een onvervalst succes spreken. Maar daarvoor moet de geest van Mons 2015 ook na dit jaar voortduren”, besluit Yves Vasseur.

De stad heeft trouwens een onafhankelijk auditkantoor aangesteld om een balans van het jaar 2015 op te maken. Het rapport wordt verwacht in het voorjaar van 2016. Maar in Bergen weet iedereen dat je voor een echte balans geduld moet oefenen. Misschien kunnen we pas over 10 of 15 jaar meten of de regio haar momentum heeft kunnen voortzetten en kan spreken van een geslaagde metamorfose.

Foto © Icarus Projects

Tags: Bergen, Bergen 2015