Nadat stedenbouwkundigen de hemel hebben overwonnen, richten ze nu hun kompas naar beneden. Ze willen nieuwe ruimte creëren in de diepte van de stad. In het licht van de demografische boom maakt Parijs zich klaar voor een nieuwe revolutie. Hetzelfde verhaal in Singapore, dat de oplossing heeft gevonden: de stad begraven.

Er is het Montreal boven de grond, maar er is ook een ondergrondse stad die via de metro verbonden is. In de dertig kilometer aan gangen kunnen voetgangers wandelen en shoppen, ver weg van de koude van Québec. Elke dag worden deze galerijen met 2.000 winkels door 500.000 mensen gebruikt. In het Finse Helsinki ontwikkelen de stad, de staat en privé-investeerders sinds de jaren ’60 een ondergrondse stad om een eventuele Russische bedreiging af te weren. Zo’n vierhonderd tunnels, 20 tot 80 meter onder het zeeniveau, vormen een stad onder de stad. De uitbreiding ervan zou tot 2020 duren. Wat als de ondergrondse stad de oplossing blijkt voor het verkeer en de stedelijke densiteit?

De stedelijke toekomst van de mens ziet er niet rooskleurig uit: in 2030 zouden de wereldsteden plaats bieden aan 5 miljard inwoners, in vergelijking met 2,6 miljard in het jaar 2000. Zo’n uitbreiding kan ten koste gaan van het milieu, het comfort en de veiligheid. Daarom overwegen meer en meer steden om eerder ondergronds dan bovengronds uit te breiden. De technologische ontwikkelingen maken dat het leven onder de grond geen utopie meer is. Je kan er groenten kweken, ontspannen, eten, werken, je verplaatsen, wonen. De vooruitgang van glasvezel maakt ook dat zonlicht kan verplaatst worden om blinde plekken te verlichten.

Stedelijke mangroven

Net als Hong Kong of Tokyo, is Parijs begonnen met het verkennen van ondergrondse mogelijkheden. Het wil netwerken creëren die de stad boven en onder de grond met elkaar verbinden. Zo zal het toekomstige station van La Défense 35 meter onder de grond worden gebouwd. Een immense werf die ervoor moet zorgen dat er bovengronds oppervlakte vrijkomt. Parallel daarmee lanceerde Parijs ook een projectoproep, “Les dessous de Paris” (http://www.reinventer.paris/) om verlaten sites en privé-investeerders te koppelen. Het project bestaat uit vijf tunnels, drie parkings, waterreservoirs, kelders, ongebruikte stations. Er waren 219 kandidaten. Hun voorstellen: cafés, incubators voor start-ups, bedrijven, ondergrondse landbouw… 

Momenteel werd nog geen enkele woning onder de grond gebouwd, maar door de schaarste van gronden gebruikt Singapore ook de ondergrondse ruimte voor het creëren van winkels, culturele ruimtes, militaire voorraden en logistieke ruimtes. De stadsstaat investeerde recent 188 miljoen dollar in R&D om deze vorm van stedenbouw te ontwikkelen. En sinds kort moet men elk nieuw bouwproject eerst onder de grond proberen te realiseren. Nu moeten de inwoners wel nog overtuigd worden om een deel van hun leven onder de grond door te brengen, wat niet erg aantrekkelijk lijkt. Architecten zien één mogelijk antwoord: onze perceptie veranderen en ons de indruk geven niet opgesloten te zitten. Hoe? Door een beschermende fantasiewereld te creëren die bruist van het leven.