In 2015 zijn de medewerkers van Facebook verhuisd naar een nieuw pand van de hand van Frank Gehry, ontwerper van het Guggenheimmuseum in Spanje. Met deze campusuitbreiding, gelegen in Menlo Park, kon het sociale netwerk blij verkondigen dat het zijn intrek nam in het “grootste open kantoor ter wereld”, een groot gebouw dat bestaat uit één ruimte van 40.000 vierkante meter. Maar op dezelfde site legt Facebook de laatste hand aan een werf van 80 hectare: Zee Town. Een “privéstad” die in het teken staat van haar 10.000 medewerkers, met supermarkten, hotels, villa’s en zelfs slaapplaatsen voor de stagiaires van de groep.
De oprichter van het sociale netwerk is niet de enige die een vorm van paternalisme 3.0 weer in de mode brengt. Amazon is in Seattle volop bezig aan de bouw van drie reusachtige glazen bollen. Het toekomstige hoofdkantoor van Google mikt ook op “de utopie van glas”: doorzichtige koepels die zo werden bedacht dat ze naar goeddunken kunnen worden aangepast aan de taken en innovaties. Googleplex werd respectievelijk ontworpen door de Deen Bjarke Ingels en de Britse designer Thomas Heatherwick en schetst een nieuwe vorm van werkorganisatie. De werknemer moet het gevoel krijgen dat hij meer is dan een werknemer, dat hij persoonlijk tot bloei komt terwijl hij werkt om het bedrijf te laten groeien, dat hij betrokken is bij iets dat groter is dan hemzelf.
Dezelfde trend zien we bij het “ruimteschip” van Apple, ontworpen door Norman Foster. Dit megacomplex in Cupertino is voorbestemd om het nieuwe hoofdkantoor van Apple te worden en wordt in april ingehuldigd. Met een centraal gebouw in de vorm van een futuristische ring, bekleed met gebogen glas, zal deze futuristische campus van 260.000 vierkante meter – die officieel de naam “Apple Park” kreeg – binnenkort onderdak bieden aan meer dan 12.000 Apple-medewerkers. Maar naast de ‘architecturale stempel” verwijst de plek ook naar de isolationistische waarden van universiteitscampussen en zelfs naar de sociale planning van ondernemingssteden.
Boom van privésteden in India
De ondernemingsstad, die heel vaak voorkwam in het begin van de twintigste eeuw, wordt terug hip dankzij de reuzen van Silicon Valley. Maar juist in de opkomende landen, zoals India en Saoedi-Arabië, worden de meest ambitieuze programma’s gebouwd van steden die volledig beheerd worden door de privésector. India telt 4.000 vrijzones, waarvan een deel privésteden zullen worden. Één van de recente voorbeelden is Magarpatta City, een beveiligde enclave voor bevoorrechte mensen, gevestigd in Pune, ongeveer honderd kilometer van Mumbai. Het 160 hectaren grote complex is volledig geprivatiseerd en werd zo ontworpen dat er 35.000 medewerkers van IT-bedrijven gevestigd in Cybercity kunnen wonen. Een beetje verder, op 200 kilometer ten zuidoosten van Mumbai, is het HCC-consortium tien jaar geleden begonnen met de bouw van een stad van 100 vierkante kilometer, Lavasa. Het project, dat met zijn omvang veel verder reikt dan de droom van Apple of Facebook, deed in de Indiase bergen vreemde gebouwen naar Italiaans voorbeeld ontstaan. Op termijn moet Lavasa meer dan 200.000 inwoners huisvesten. En gezien de nog nooit vertoonde bevolkingsexplosie zouden er 24 nieuwe steden van dit type kunnen ontstaan in de industriële corridor tussen Delhi en Mumbai, net als een toekomstig internationaal financieel centrum, de Gujarat International Finance Tec-City.
In Saoedi-Arabië zou de King Abdullah Economic City (Kaec) bijna 2 miljoen inwoners kunnen tellen tegen 2035. Voor Kaec werd er een publiek-private samenwerking ondertekend tussen de Saoedische overheid en een vastgoedgroep uit Dubai, Emaar Properties. De inwoners betalen er geen belasting, maar “service fees” voor veiligheid, water en afvalinzameling, die worden uitbesteed aan verschillende aannemers. Summum van deze nieuwe utopie: de stad heeft zelfs geen burgemeester meer. Ze wordt beheerst door de CEO van Emaar Economic City (EEG), Fahd Al Rasheed.
Tags: Apple Park, Googleplex, Kaec, Lavasa, Zee Town
